ГЛЯДЗІЦЕ НА ЗЯМЛЮ, КАБ УБАЧЫЦЬ НЕБА

Прыгадаўшы аналогію з вядомым кінагероем, пытаю педагога, які выкладае і першаклашкам, ці часта называюць “вусатым нянем”? У адказ усміхаецца: у пачатковыя класы прыйшоў у 1992-ім пасля заканчэння Пінскага педагагічнага вучылішча, апошнія сем год выкладае гісторыю, не адмаўляючыся, праўда, ад замен на ўроках малодшых школьнікаў.

Яго захапленне прадметам выходзіць за рамкі класнага пакоя. Грунтоўныя навукова-даследчыя работы, якія вучні пад кіраўніцтвам гісторыка рыхтуюць на раённыя алімпіяды, па вартасці высока ацэньваюцца калегамі. Актыўна працуе з дакументамі ў архівах, занатоўвае расповяды старажылаў. Выкладчык і юных вяскоўцаў прывучае глядзець уважліва пад ногі. Да пошукавай работы прыцягвае дзяцей канкрэтнымі прыкладамі цікавых знаходак:

– Дзяўчынка палола градкі ў агародзе. Раптам перад вачамі зазіхацеў сонечны зайчык. Капнула глыбей – знайшла манету 1736 года. Гэтыя грошы ўжываліся пры Пятры І і пасля яго смерці. Манета не належыць да нумізматычнай рэдкасці, але ж для нашай вёскі – сапраўдная каштоўнасць… Адзін з вучняў на сотках, дзе садзілі бульбу, выявіў лашчыла – прыстасаванне накшталт невялікай сякеры для апрацоўкі скуры – каменнага веку. Гэты ўчастак размешчаны паміж Лобчай і Дубаўкай, што пацвярджае меркаванне археолагаў аб наяўнасці старажытнай стаянкі чалавека ў нашай мясцовасці… Другому вучню трапіліся рэшткі стралы. Кажу: у цябе будуць перакідацца, зламаеш, лепш аддай у кабінет гісторыі. Нахабнік выставіў умову: пастаўце “дзясятку” за год! Але ацэнкі выстаўляю па ведах. Складана зразумець цяперашніх вучняў – мы ў школу ўсё аддавалі бескарысліва…

Настаўнік прапаноўваў дзецям перадаць знойдзеныя рэчы ў раённы краязнаўчы музей: занатуюць прозвішчы дарыцеляў, аб чым будзе прыемна даведацца землякам. Але і ў гэтым выпадку не знайшоў ўзаемаразумення з прадстаўнікамі сучаснага пакалення. Сам жа ён шчаслівы падзяліцца знаходкамі з многімі людзьмі. Пры разбурэнні старога будынка школы знайшлі дакумент, які быў закладзены пры яе будаўніцтве. На тоўстай цялячай скуры друкаваныя лацінскія літары, якія няцяжка было перакласці з польскай мовы, сведчылі:

“Гэта падзея адбылася 3 дня ліпеня месяца 1938 года ў вёсцы Лобча Лунінецкай гміны Лунінецкага павета Палескага ваяводства, у трэці год пасля смерці стваральніка польскай дзяржавы – Юзэфа Пілсудскага, калі (ідзе пералік кіраўнікоў Польшчы. – Аўт.)… старастам павета быў Казімір Вейза, інспектарам устаноў асветы – Чэслаў Бандурскі, войтам гміны – Віктар Махчынскі, дырэктарам школы – Валер’ян Трапейка, солтысам сельскай грамады – Мікалай Дземянчук. У гэты дзень ксёндз Казімір Ваньковіч з Луніна асвяціў вуглавы камень школы-помніка, унесенай у склад устаноў адукацыі на Палессі, якія ўведзены пры спрыянні ўрада Рэчы Паспалітай і Таварыства дапамогі будаўніцтву грамадскіх школ памяці вялікага маршала Польшчы Юзэфа Пілсудскага, імем якога яна будзе названа. Акт падпісаны на вечную памяць”.

Каштоўны пергамент перадалі ў раённы музей адукацыі. Прадстаўлены ў ім будуць і яшчэ амаль 50 дакументаў Лобчанскай СШ: спіс сярэдніх і пачатковых школ за 1940 год, улік класа-камплектаў вучняў за 1944-1945 навучальны год, пратаколы педагагічнага савета за 1950-1954 гг., кніга важатага за 1954 год, а таксама рэчы: чарнільная ручка і футляр для фарбаў 60-ых гадоў, вучнёская форма дзячынкі і хлопчыка, іншыя рарытэты. У школе, новы будынак якой узведзены ў 1985 годзе як для “васьмігодкі”, з цяжкасцямі размешчаны прадметныя кабінеты, таму для захоўвання архіўнага багацця не хапае месца.

Цікаўлюся ў настаўніка, што асабліва кранула пры знаёмстве са сведчаннямі гісторыі школы, выпускніком якой быў і ён? На пытанне – такі просты і адначасова ёмісты адказ: – Штосьці трэба пакінуць у мінулым, напрыклад, выключэнне са школы за ненаведванне заняткаў па прычыне “працы пастухом грамадскага статка”. Штосьці і цяпер можа служыць урокам. Уражаны лічбай, што ў 1946 годзе 4-ы клас закончылі 209 вясковых дзяцей ! Ці такі факт: вучань выключаны са школы… за нецэнзурную лаянку. Аднавіць бы такую экалогію душы!

Выхаванне школьнікаў адбываецца і праз зносіны з людзьмі, якія годна вытрымалі ваенныя выпрабаванні. Запісваючы ўспаміны аднавяскоўцаў пра абаронцаў Айчыны, вучні сутыкаюцца з прыкладамі вышынь чалавечага духу. Настаўнік спадзяецца, што такія сустрэчы прымусяць прагматычных дзяцей ХХІ стагоддзя задумацца аб вечных катэгорыях маральнасці.