УРОКІ ЯПОНСКАЙ КАТАСТРОФЫ

Сёлета ў гісторыі атамнай энергетыкі адбыліся дзве падзеі, да якіх была прыкавана ўвага грамадскасці ва ўсім свеце – 25-годдзе катастрофы на ЧАЭС і аварыя на АЭС Фукусіма-1 ў Японіі, якая была выклікана землетрасеннем магнітудай 9 і наступным цунамі.

Адным з асноўных наступстваў гэтых здарэнняй з’явілася ўсведамленне ўсімі членамі грамадства неабходнасці сур’ёзнага пераасэнсавання патрабаванняў да бяспекі, як да базавай умовы далейшага развіцця атаманай энергетыкі ў бок іх узмацнення. У чарговы раз стала відавочным, што эканомія ў гэтай сферы можа абярнуцца ў любы момант грандыёзнымі, і не толькі эканамічнымі, стратамі. З другога боку, як паказвае нядаўняе мінулае, аварыі на АЭС, у канчатковым рахунку, абарочваюцца прагрэсам для ўсёй сусветнай атамнай энергетыкі, таму што ў кожным асобным выпадку робіцца глыбокі аналіз падрабязнай інфармацыі ад тым, што адбылося, і прадпрымаюцца адпаведныя меры для папярэджання падобнага ў будучым. Напрыклад, пасля аварыі на ЧАЭС навукоўцы і канструктары атамнай галіны ўдзялілі вялікую ўвагу праблемам забеспячэння бяспекі атамнай энергетыкі. У выніку ўзаемадзеяння спецыялістаў розных сфер узровень бяспекі сучасных АЭС быў павялічаны на тры парадкі.

Прадстаўнікі ядзерных дзяржаў агучылі рэакцыю на падзеі 11 сакавіка ў Японіі і папярэднія рашэнні па стратэгічных планах атамных галін. Большасць краін не адмаўляецца ад працягу ядзерна-энергетычных праграм. Аднак, глыбокі аналіз будучага атамнай энергетыкі ў кожнай дзяржаве – наперадзе.

Пасля падзей на АЭС Фукусіма-1 перашчарговымі мерамі ў большасці краін, дзе функцыянуюць атамныя энергаблокі, з’явіліся маштабная праверка дзеючых рэактараў (правядзенне стрэс-тэстаў) і ўзмацненне патрабаванняў па бяспецы атамных станцый, што будуюцца і праектуюцца. Да выпрацоўкі адзіных наднацыянальных патрабаванняў прыступілі групы пры МАГАТЭ і Сусветнай асацыяцыі аператараў атамных станцый.

У канцы чэрвеня ў Вене (Аўстрыя) адбылася канферэнцыя МАГАТЭ на ўзроўні кіраўнікоў міністэрстваў і ведамстваў па пытаннях ядзернай бяспекі. Да пачатку парвядзення форума ў фінальнай рэдакцыі выдадзены два дакументы: справаздачы кіраўніцтва Японіі і экспертнай групы, якая вывучала абставіны аварыі ў краіне ўзыходзячага сонца. Прынята дэкларацыя, якая характарызуе іх як «папярэднюю ацэнку” японсікх падзей і падкрэслівае неабходнасць атрымання ў далейшым ад абодвух бакоў «усеабдымнага і абсалютна празрыстага” аналізу аварыі. Прадугледжана распрацоўка праекта плана дзеянняў па павелічэнню ядзернай бяспекі з улікам урокаў аварыі на АЭС Фукусіма-1. Дакумент будзе разгледжаны на Савеце кіраўнікоў, затым – у ходзе 55-ай сесіі МАГАТЭ і на Генеральнай канферэнцыі ў верасні.

Для Рэспублікі Беларусь, якая знаходзіцца ў акружэнні атамных станцый, што размешчаны на замежных тэрыторыях, важныя адносіны да бяспекі АЭС ў еўрапейскіх краінах.

Будучае ядзернай энергетыкі стала прадметам вострых дыскусій і сярод краін – членаў Еўрасаюза. У чэрвені пачата комплексная праверка ядзернай інфраструктуры кантынента. Неабходна ўпэўніцца ў бяспецы ядзерных рэактараў на тэрыторыі кожнай краіны. Праверцы належаць не толькі ядзерныя энергаблокі, але і ўсе без выключэння аб’екты ядзернай індустрыі. Ажыццяўляюць тэсціраванне Еўрапейская камісія, а таксама незалежныя рэгулятары.

Крытэрыі стрэс-тэстаў уключаюць праверку надзейнасці атамных станцый на выпадак стыхійных бестваў, упрыватнасці, землетрасенняў і паводак, а таксама розных тэхнагенных аварый. Акрамя таго, улічваецца шырокае кола рызык, якія выкліканы чалавечым фактарам, – ад памылак аператара АЭС да тэрактаў на станцыі ці падзення на яе самалёта. Таксама плануецца прааналізаваць працэдуры, якія распрацаваны на кожнай АЭС на выпадак экстранай сітуацыі, у прыватнасці, забеспячэнне знешнега электрасілкавання крытычных сістэм станцыі, напрыклад, сістэмы ахалоджання рэактара.

Праверку надзейнасці і бяспекі АЭС, якія эксплуатуюцца і будуюцца, правяла і Расія. На думку расійскіх атамшчыкаў, пасля аварыі на АЭС Фукусіма-1 стандарты бяспекі павінны стаць «нормай міжнароднага права, якая будзе абавязкова для захоўвання ўсімі дзяржавамі”.